آیا «کشف حجاب» از خدمات مهم رضاخان بود!
پايگاه حوزه
کلید واژه ها :
حجاب، مسأله ای فطری است که از دیرباز در فرهنگ ملی و باستانی ما ایرانیان وجود داشته و به همین دلیل استعمارگران جهانی و برخی از روشنفکران غرب زده بی حجابی و «کشف حجاب» را از سال های بسیار دور مورد توجه قرار داده بودند.
نفش روشنفکران غرب زده در ترویج بی حجابی
اهمیت واقعۀ «کشف حجاب»، به عنوان نماد و نشان استیلای فرهنگ غرب بر برهه ای از تاریخ ایران، که عده ای از آن با نام عصر تجدد یاد می کنند، بر کسی پوشیده نیست.
اما با وجود اینکه توطئه «کشف حجاب» یکی از پلیدترین توطئه های دشمنان اسلام در تاریخ معاصر به شمار می رود ولی مبارزه ی فرهنگی با حجاب، از سال ها پیش از رضاخان، و آن هم توسط روشنفکران غرب زده و خودباخته ی در برابرِ افکار بیگانه باب شده بود؛ مبارزه ای که بی تردید سهم آن در برداشتن حجاب از سر زنان ایرانی و هماهنگ ساختن آنان با زنان اروپایی کمتر از زور سرنیزه و قلدری امنیه و شهربانی رضاشاهی نبود.
بسیاری از این روشنفکران غرب زده، از همان ابتدای آشنایی با تمدن غرب، از موضع فرهنگیِ مغلوب و عقب مانده خود کوشیدند با تشبّه جویی و تمسک کورکورانه به غرب، خود را به عالم تجدد وارد نمایند.
این روشنفکران متجدد برای مبارزه به منظور تغییر نوع لباس و پوشش سنتی مردم ایران، و تخفیف دایره حجاب، به طمع پیشرفت از نوع غربی و ورود به عالم تجدد، در مقابل قشرهای متدیّن جامعه قرار گرفتند که این فعالیت ها تا به امروز نیز به صورت گسترده ادامه دارد.
اخیراً نیز یک بازیگر خودفروخته و وطن فروش(گلشیفته فراهانی) که بعد از خروج از ایران و فروختن شرافت و حیثیت خود و بازی در فیلم های مستهجن غربی، هویت و اعتبار خود را از دست داده است، سعی کرده با زنده کردن افکار هم مسلکان و همفکران پیشین خود و در راستای کسب درآمد بیشتر و جلب توجه خاندان منفور پهلوی، کشف حجاب و اجباری کردن کلاه پهلوی را به عنوان یکی از خدمات مهم رضاخان میرپنج یاد نماید!
این فرد و همفکرانش سعی دارند با دیدگاه های ساده انگارانه، نوع لباس و پوشش سنتی ایرانیان را مانع پیشرفت کشور پنداشته و بیهوده القاء نمایند که پیروزی و بهروزی قوم غربی به دلیل همین ظواهر بوده است!
به هر صورت هر چند کشف حجاب در ایران برای اولین بار توسط رضاخان مطرح و ترویج شد، ولی امروزه و در راستای تأمین اهداف استعمارگران و زنده کردن آن واقعه تلخ تاریخی، عده ای خودفروخته در راستای کسب منافع خویش، با در هم آمیخن شبهه علمی و شهوت عملی، تمام تلاش خود را برای مقابله با عفت و حجاب بانوان در سرزمین های اسلامی به ویژه ایران به کار گرفته اند.
تاریخچه «کشف حجاب» توسط رضا خان
با توجه به اهمیت حجاب در فرهنگ کشورهای اسلامی و به ویژه ایران، دشمنان همواره تلاش داشتند که میان حجاب و اصل دین جدایی به وجود آورند. بر همین اساس، استعمارگران رضا خان را در ایران، امان الله خان را در افغانستان، و کمال آتاتورک را در ترکیه برگزیدند تا در این کشورها به اسلام زدایی بپردازند و فرهنگ وارداتی غرب را جایگزین کنند.
رضاخان میرپنج که از قزاق های سپاه ایران در عهد قاجار بود، با زیرکی خاصی که داشت خود را به هرم قدرت نزدیک کرد و با حمایت های دول بیگانه خصوصاً انگلیس خود را به بالاترین مقامات سیاسی در ایران رساند و پله پله تا دستیابی به سلطنت صعود کرده و توانست تخت احمد شاه قاجار آخرین پادشاه سلسله قاجار را با دادن شعارهای اصلاحاتی و تظاهر به جمهوری خواهی و رفتارهای عوام فریبانه و حمایت انگلیس تصاحب نماید. او توانست در حکومت احمد شاه قاجار، سردار سپه و وزیر کابینه شده و با طی این مراحل در ایران دوره ی مستبدانه ی جدیدی را پایه گذاری نماید.
او حتی با تظاهر به مذهب و ریاکاری توانست تا حدی حمایت علماء که اهل فرهنگ و ذی نفوذ در اجتماع بودند را، جلب کند. انگلیس هم با به قدرت رساندن چهره های ضعیفی مثل سید ضیاء و نا امن نمودن اوضاع داخلی که از حضور بیگانگان نیز سرچشمه می گرفت، زمینه را مساعدتر می نمود، تا قدرت گیری رضاخان مقبولیت بیشتری پیدا کند و ضعف ها متوجه قاجاریه شده و از این طریق یک کودتای آرام در کشور صورت پذیرد.
بالاخره رضا خان در سوم اسفند ماه سال 1299 هجری شمسی و در پی یک کودتا، با حمایت و هدایت انگلیسی ها بر سر کار آمد.
او پس از سوار شدن بر اریکه قدرت، امیال درونی خویش و خواسته های اربابانِ بیگانه خود را با هدایت برخی از درباریان، مثل فروغی، اظهار و دشمنی های خویش را با مظاهر اسلام آشکار و با تبلیغات جنجال برانگیز این خیانت ها را به نام اصلاحات مطرح کرده و به طور علنی مخالفت صریح خود را با نمادهای مذهبی و باورهای دینی و هنجارهای عرفی و شرعی آغاز نمود. او همواره درصدد اجرای تز اسلام زدایی و جایگزینی ارزش های لیبرالیستی در جامعه بود که از مهم ترین جلوه های این طرح، پدیده «کشف حجاب» بود.
کشف حجاب و اجباری کردن کلاه پهلوی
بنابراین ابتدا در راستای آماده ساختن زمینه «کشف حجاب»، مجلس وقت، در ششم دی ماه 1307 قانون متحدالشکل نمودن البسه را تصویب کرد که بر اساس آن، پوشیدن کت و شلوار و کراوات و کلاه فرنگی برای مردان، الزامی شد.
تلاش های رضا خان باعث شد تا عده ای از زنان غرب زده، به ویژه زنان درباری و دولتمردان، به صورت بی حجاب یا بدحجاب، در مجامع و معابر عمومی ظاهر شوند و مردم نیز تحت تأثیر اختناق و ظلم رضاخانی، حساسیت لازم را از خود نشان ندهند.
تأثیر پذیری رضاخان در کشف حجاب و اصلاحات از آتاتورک
در سال 1313 رضا خان عازم ترکیه شد و با مشاهده تغییراتی که رژیم لائیک ترکیه به رهبری مصطفی کمال آتاتورک در جهت غربی کردن جامعه مسلمان ترکیه اجرا کرده بود، تحت تاثیر قرار گرفته و شدیدتر از گذشته در راستای اسلام زدایی و به ویژه حجاب زدایی گام برداشت. (البته باید به این مطلب توجه داشت که مقصود از حجاب در اینجا نوعی پوشش کامل و سراسری می باشد که شامل چادر یا مقنعه و یا چیزی است که بانوان خود را با آن بپوشانند، تا در معرض دیگران نمایان نشوند و مصداق بارز و متبادر عرفی آن چادر می باشد و مقصود از کشف حجاب هم که در عصر رضاخان صورت گرفت باز داشتن بانوان از این نوع حجاب بود.)
او پس از مسافرت به ترکیه که اولین و آخرین سفر خارجی او در مدت 20 ساله حکومتش بود، این مفاسد را با نام اصلاحات آغاز کرد، مسافرت او به ترکیه نیز با تحریک و ترغیب محمد علی فروغی انجام گرفت، تا رضاخان بی سواد، تحت تأثیر افکار و رفتار آتاتورک قرار گیرد و از نزدیک شیفته ی کارهای او شود.
آتاتورک همان کسی بود که امپراطوری عظیم اسلامی را با افکار غرب گرایانه خویش منقرض و بهترین خدمت را به جهان غرب و اربابان غربی خود انجام داد و نام اسلام را از کشورهای اروپایی برافکند و وحدت و یکپارچگی جهان اسلام را از بین برده و زمینه های حضور مستمر استعمارگران را در کشورهای اسلامی و منطقه را فراهم کرد.
رضاخان پس از دیدار با آتاتورک در مراجعت به ایران چنین اظهار داشت: «... این چادر، چارچوها را چطور می شود از بین برد، دو سال است که این موضوع فکر مرا به خود مشغول داشته... از وقتی که به ترکیه رفتم، زن های آنجا را دیدم که... حجاب را دور انداخته و دوش به دوش مردها کار می کنند، دیگر از هر چه زن چادری بود بدم آمد...»
در بهمن 1313 و در جریان افتتاح دانشگاه تهران، به دختران دستور دادند که بدون حجاب به تحصیل مشغول شوند. این اقدامات رضاخان در این جهت، واکنش و مخالفت های زیادی از سوی مردم به رهبری روحانیت را باعث شد که از جمله مهم ترین آن ها می توان به سرکوب قیام مسجد گوهرشاد و کشتار مردم مظلوم اشاره کرد.
حدود شش ماه پس از فاجعه مسجد گوهرشاد، رضا خان با بی اعتنایی به علما و مردم، در روز 17 دی 1314 در جشن فارغ التحصیلی دانشسرای مقدماتی دختران در تهران، قانون «کشف حجاب» زنان را به طور آشکار و رسمی اعلام کرد و خود به اتفاق همسر و دخترانش که بدون حجاب بودند، در این جشن که به ابتکار علی اصغر حکمت، وزیر معارف و فراموسونر معروف تشکیل گردید، شرکت و سخنرانی کرد و دوره ای سیاه برای زنان ایران در تاریخ شروع شد.
ماموران رضاخان در اجرای این قانون، شب و روز در کوچه ها و خیابان ها گشت می زدند و هر جا زن باحجابی را می یافتند، با خشونت چادر و روسریش را برمی داشتند و مردها را مجبور می کردند تا زن هایشان را سر برهنه به خیابان ها و مجالس ببرند.
واکنش علما در مخالفت با قانون منع حجاب
پس از توطئه متحد الشکل شدن البسه و اجرای برنامه استعماری «کشف حجاب» و اهانت به ساحت نوامیس مسلمین از طرف رضاخان مزدور، علما و روحانیت برای مقابله با این فعالیت های ضد دینی به شدت موضع گرفتند و حتی زنان آگاه و متدین ایران نیز درمقابل «کشف حجاب» رضاخان ، قیام کردند.
نوشته اند که وقتی آیة الله حائری از این توطئه خطرناک مطلع شدند، به قدری برآشفتند که با اضطراب و نگرانی فزون از حد به رگهای گلوی خود اشاره کردند وگفتند: «تا پای جان باید ایستاد و من هم می ایستم. ناموس است، حجاب است، ضروری دین و قرآن است.»
با این که آیة الله حائری از رذالت و سرسپردگی رضاخان آگاه بود، به ناچار برای او تلگرافی در این باره ارسال نمود که با توجه به شرایط آن زمان بسیار شدید اللحن و قاطع می نمود. طی این تلگراف حاج شیخ، «کشف حجاب» را مخالفت صریح با طریقه جعفریه و قانون اسلام دانسته و رضاخان را از انجام این گونه اقدامات استعماری، بر حذر داشت.
متن آن تلگراف به این شرح است: «بنده با اینکه تاکنون در هیچ کاری دخالت نداشته ام، اکنون می شنوم اقدام به کارهایی می شود که مخالفت صریح با طریقه جعفریه و قانون اسلام دارد که دیگر خودداری و تحمل برایم مشکل است.» «الاحقر عبد الکریم حائری»
غربی ها عامل اصلی اجرای نقشه «کشف حجاب» در ایران
اما با همه این اوصاف و با وجود اینکه رضا خان «کشف حجاب» را در ایران اجرایی کرد ولی نمی توان گفت که رضاخان منع حجاب را به تحریک آتاتورک در ایران آغاز کرد؛ بلکه محرک اصلی رضاخان در مخالفت با اسلام، غربی ها بودند که نماینده آنها در دربارِ شاه، محمد علی فروغی بود که رضاخان را تحریک به مسافرت نمود.
در واقع رضاخان با تقلید از آتاتورک به انجام این امور در ایران با نام اصلاحات دست زد که در حقیقت نمی توان حتی آن را اصلاحات نام نهاد؛ بلکه او با این عملکرد و با اجرای چنین قوانینی در پی رسیدن به اهداف قلدرمآبانه خود و راضی کردن اربابان خویش بود که می خواستند، ایران به عنوان مستعمره مشترک آن ها باشد و یکی شیلات شمال را در اختیار داشته باشد و دیگری نفت جنوب را و معادن و آثار باستانی را به یغما ببرد و هم زمان فرهنگ اسلامی را به تحلیل برده و از ریشه برکنند و ایران را همانند کشور ترکیه یکی از مستعمرات پایدار خود نمایند.
رضا خان در واقع با اجرای قانون منع حجاب و انجام اموری مانند: ایجاد ارتش نوپا و جدید، اجرای طرح سراسری خط آهن از غرب تا جنوب، اصلاحات ارضی و... که هر یک از این ها را به عنوان اصلاحات یاد می کرد، به دنبال هدف خاصی بود و آن هم اینکه استقلال کشور را به طور کامل محو بنماید و اساس دین را از ریشه بر کند.